Testosterone là gì?
Nếu không có testosterone thì loài người chỉ toàn phái nữ, không còn 1 mống nam giới. Và như vậy sẽ không có loài người. Đây là một chất do các tế bào Leydig, 1 loại tế bào đặc biệt của tinh hoàn tiết ra (trong chữ testosterone có gốc testis, nghĩa là tinh hoàn). Nhờ có testosterone mà bào thai nam mới biến đổi thành nam giới, không có nó, bào thai sẽ theo hướng nữ.
Để tinh hoàn sản xuất ra testoterone thì 1 tuyến nhỏ nằm trong não là tuyến yên tiết ra chất LH; chất này "bảo" tinh hoàn tiết testosterone. Nếu không có chất LH này thì tinh hoàn không tiết ra testosterone. Nếu nồng độ testosterone trong máu vượt quá ngưỡng sinh lý bình thường thì chính testosterone sẽ tác động lên tuyến yên, làm LH giảm xuống. Ngược lại, ví dụ testosterone xuống thấp thì nó sẽ tác động lên tuyến yên, làm nâng cao tiết LH, từ đó sẽ kích thích tinh hoàn tăng tiết ra testosterone.
Khi trẻ trai dậy thì, testosterone được tiết nâng cao đột ngột, rồi giữ ổn định ở tuổi thanh niên. Nồng độ testosterone trong máu nam giới trưởng thành về buổi sáng từ 11 nmol/l tới 35nmol/l. Từ khoảng tuổi 40, nồng độ testosterone bắt đầu giảm. Điều này có thể gây ra giảm ham muốn và chức năng tình dục, giảm khối lượng và chiều dài cơ, giảm tỉ trọng xương (làm tăng loãng xương), tăng khối lượng mỡ, giảm trí nhớ, dễ bị chứng trầm cảm, hay ngủ gục, rụng lông tóc, lông mày…; giảm sản xuất hồng cầu, số lượng và chất lượng tinh dịch kém, trong đó số lượng tinh trùng giảm đáng kể. Đây không chỉ là vấn đề sinh hoạt tình dục đơn giản mà còn là vấn đề tâm lý, xã hội phức tạp.
Mãn dục nam là gì?
Người bị mãn dục nam là những người trên 40-50 tuổi, có những biểu hiện của việc thiếu testosterone trong cơ thể như mất say mê muốn tình dục, mất khả năng cương, dễ mệt mỏi, khó tập trung tư tưởng, giảm trí nhớ, giảm khối cơ, nâng cao lượng mỡ ở bụng và thân trên (nữ hóa tuyến vú), và nếu như giảm testosterone kéo dài còn kèm thêm đau xương, loãng xương, nâng cao nguy cơ bệnh tim mạch. Khi xét nghiệm máu thì có giảm testosterone rõ rệt (dưới 8 nmol/l). Các triệu chứng của tình trạng giảm testosterone tại nam giới to tuổi cũng giống như tại phụ nữ mãn kinh nên mãn dục nam còn được gọi là mãn kinh nam.
Điểm khác biệt giữa mãn kinh nữ và mãn kinh nam là phụ nữ ai cũng mãn kinh, nhưng nam giới thì không phải ai cũng bị giảm testosterone nặng nên không phải ai cũng bị mãn dục.
Làm sao để biết mình có bị mãn dục nam hay không? Có nhiều người bị không?
Theo Morley, nhà nội tiết học người Mỹ chuyên về bệnh người cao tuổi, nếu bạn là nam giới trên 45 tuổi, muốn biết mình có bị hội chứng mãn dục nam hay không, bạn hãy trả lời các thắc mắc sau:
Bạn có giảm yêu thích muốn tình dục hay không?
Bạn có thấy thiếu sức sống hay không?
Bạn có thấy sức mạnh và độ bền của cơ bị giảm hay không?
Bạn có cảm giác chiều cao giảm không?
Bạn có thấy giảm hứng thú với cuộc sống hay không?
Bạn có buồn bực và cáu gắt hơn thông thường hay không?
Khả năng cương của bạn có bị giảm không?
Bạn có ghi nhận sắp đây khả năng chơi thể thao bị giảm hay không?
Bạn có hay buồn ngủ sau lúc ăn tối không?
Bạn có ghi tiếp nhân khả năng làm việc chỉ mất khoảng sắp đây bị giảm hay không?
Nếu trả lời “có” với băn khoăn số 1 hoặc số 7, hoặc với bất kỳ 3 thắc mắc nào khác, có thể là bạn bị mãn dục nam rồi. Bạn nên tới bác sĩ để được giải đáp và khám thêm. Các bác sĩ sẽ khám và yêu cầu bạn làm nhiều xét nghiệm mà quan trọng nhất là định lượng nồng độ chất testosterone trong máu, kế đến là các chất khác trong máu: LH, FSH, PSA.
Xét nghiệm đo testosterone trong máu cần được thực hiện vào buổi sáng, bụng đói, từ 7- 10 giờ. Nếu nồng độ testosterone trong máu mà dưới 11 nmol/l thì có thể có mãn dục nam. Nếu con số này dưới 8 nmol/l thì mới có nhiều khả năng bị mãn dục nam.
Lợi ích và tác hại của sử dụng thuốc testosterone
Bổ sung testosterone là phương pháp hiệu quả để nỗ lự tình trạng mãn dục nam. Nó làm nâng cao sức sống, nâng cao mê say muốn tình dục, cố gắng khả năng cương, cải thiện tinh thần (giảm buồn rầu, giận dữ, kích thích, mệt mỏi), cơ bắp to ra, mỡ bụng giảm, cân nặng giảm, tăng sức mạnh và độ bền của cơ bắp, giảm loãng xương, giảm nguy cơ tim mạch, nỗ lự tình trạng thiếu máu. Những hiệu quả này thường được ghi nhận sau ít nhất 6 tuần điều trị (thường sau 3 - 6 tháng điều trị mới thấy rõ hiệu quả).
Tuy nhiên, sử dụng testosterone cho người lớn tuổi có thể có hại. Testosterone không gây ra ung thư tuyến tiền liệt nhưng nếu như đã bị ung thư này rồi mà sử dụng nó thì ung thư có thể bùng phát. Vì vậy, tuyệt đối không dùng testosterone ví dụ có bệnh hay nghi ngờ có bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Tương tự, không sử dụng testosterone ví dụ đang bị ung thư vú (nam giới cũng có bệnh này, dù rất hiếm so với nữ giới).
Một tác động nhu yếu của testosterone mà phần nhiều người hiểu sai là vô sinh. Họ nghĩ rằng testosterone cần cho tinh trùng nên ví dụ ai bị hiếm muộn thì cứ cho sử dụng testosterone là tinh trùng khỏe lên. Điều tại hại là tinh trùng chẳng những không khỏe mà còn yếu hơn, thậm chí bị triệt tiêu hẳn, bởi vì tinh trùng chỉ chấp nhận testosterone do tinh hoàn tiết ra mà thôi. Nếu uống hay tiêm testosterone thì testosterone này, một mặt không được tinh trùng chấp nhận nên tinh trùng chẳng rất tốt lên, mặt khác, lượng testosterone này còn ức chế tuyến yên và tinh hoàn, dẫn tới sự sinh tinh trùng của tinh hoàn bị đình trệ. Đi kèm với việc bị vô sinh do dùng testosterone là hai tinh
Hói đầu cũng là một tác động ít ai ngờ của testosterone. Ngoài ra, bệnh nhân dùng testosterone bổ sung có thể có triệu chứng tăng hồng cầu (có quá nhiều hồng cầu trong máu), ngừng thở khi ngủ, nổi mụn đầy mặt, đầy lưng.
Bổ sung testosterone bằng cách nào?
Khi đàn ông lớn tuổi, nồng độ testosterone trong máu giảm dần. Sự giảm này là do các tế bào tinh hoàn bị lão hóa, "hết pin", không tiết ra dồi dào testosterone như hồi trẻ nữa. Cơ thể thừa biết điều đó nên tuyến yên đã nâng cao tiết chất LH, chất này "bảo" tinh hoàn tiết thêm testosterone. Lực bất tòng tâm, tuyến yên cứ tăng tiết LH cũng mặc kệ, tinh hoàn vẫn không nâng cao tiết thêm testosterone. Có tiêm thẳng LH về cơ thể (hay chích hCG, chất tương đương LH) thì tinh hoàn cũng chẳng "nghe lời" hơn. Bởi vậy, không thể có một loại sâm, linh dược nào đó mà uống về thì giúp tinh hoàn tiết thêm testosterone. Như vậy, để có thêm testosterone trong cơ thể, những vị bị mãn dục nam chỉ còn cách sử dụng thuốc testosterone.
Các dạng thuốc testosterone
Thuốc testosterone có nhiều dạng như thuốc viên uống, thuốc dạng tiêm, viên thuốc cấy trong da, gel bôi ngoài da, miếng dán trên da bìu, viên ngậm trong lợi rang…. Dạng thuốc viên uống và dạng thuốc chích là hai dạng thuốc testosterone phổ biến nhất ở Việt Nam.
Đối với thuốc uống, phổ biến là testosterone undecanoate tan trong dầu, không hại gan. Loại viên mesterolone có tác dụng yếu, không nên dùng. Thuốc tiêm thì có loại testosterone propionate, tiềm mỗi 2 ngày; hay testosterone enanthate, tiêm mỗi 2-3 tuần; và có loại testosterone undecanoate tan trong dầu thầu dầu, tiêm mỗi 3 tháng.
Ngoài testosterone bổ sung, thay đổi lối sống là việc cần khuyến cáo. Thay đổi lối sống theo hướng tích cực và giảm cân cũng góp phần cho việc điều trị thành công, bao gồm: chính sách ăn hợp lý, bỏ thuốc lá và hạn chế bia-rượu, tập thể dục đều đặn, tránh lo âu.
Như vậy, nếu như bạn đã bước chân về ngưỡng 45-50 tuổi, rồi thấy từ 6 tháng tới 1 năm sắp đây, người cứ mệt mệt, chan chán, "nhu cầu" ngày một ít, lúc lâm trận cứ "dẻo dẻo", kém hào hứng và ví dụ bạn không bị thiếu ngủ, không bị áp lực cơm áo gạo tiền đè nặng, không ưu tư phiền muộn gì nhất là thì có thể bạn bị rơi vô hội chứng giảm testosterone.
Hãy tới gặp bác sĩ nam khoa để tìm ra hướng chữa thích hợp nhất. Nếu cần sử dụng thuốc bổ sung testosterone thì hãy sử dụng đúng testosterone theo toa bác sĩ, đừng tự ý uống các loại thuốc “cường dương” mà có thể dẫn đến tình trạng tiền mất mà còn có thể mang tật.
* Thông tin trong bài được trích dẫn từ bộ sách Campbell-Walsh Urology chuyên về nam khoa, bản mới nhất năm 2016.
TS BS Nguyễn Thành Như
0 nhận xét:
Đăng nhận xét